Prije 33 godine – Dolazak rezervista na Dubravsku visoravan

 

(tekst koji slijedi objavljen je na portalu Nova Sloboda, dana 18. septembra 2024. godine, autor teksta je Ismet Leto)

Uz godišnjicu dolaska rezervista na Dubravsku visoravan: Početak agresije na našu zemlju

Okupacijom rezervista JNA, koji su brojali preko 5.000 hiljada pripadnika, tada već vidljivo srpske vojske na prostore Hercegovine 19.9.1991. godine, političko-bezbjedonosna situacija se značajno usložnjava. U jutarnjim satima, vojni rezervisti 13. Titogradskog korpusa ušli su na područje Stoca, da bi se stacionirali na području Dubrava, odnosno čapljinske opštine. U isto vrijeme su pripadnici 37. Užičkog korpusa iz pravca Nevesinja ušli na područje Mostara.

Prolazeći kroz grad Stolac, rezervisti pucaju iz pješadijskog naoružanja, zbog čega su uplašeni građani napuštali grad i radna mjesta. Rezervisti su se smjestili u naseljima Lokve i Potkosa. Na tom lokalitetu nastavili su sa pucanjem, zaustavljanjem vozila i pljačkom. U mjestu Jasoč, opština Stolac, teško je ranjena Selveta Filandra, a lakše Vinko Kujundžić.

Način na koji su se rezervisti ponašali – pljačkanje, zaustavljanje vozila a posebno pucnjava iz svih raspoloživih sredstava – nekoliko hiljada rezervista u noći 19 na 20. septembra u 03.00 sata, značilo je da je to planski usmjerena aktivnost nadležne komande JNA s ciljem uznemiravanja građana i izazivanje straha i nesigurnosti sa ciljem diskreditaciji vlasti RBiH, odnosno stavljanje do znanja ko je stvarna vlast.

Isti dan po dolasku rezevista na Dubravsku visoravan, u cilju zaštite stanovništva, pripadnici PL Čapljina vršili su pomoć u distribuciju naoružanja pripadnicima rezervnog sastava milicije odnosno svojim članovima koji su bili prije „uuključeni“ u rezervni sastav milicije tako su se mogli kretati sa oružjem, što je imalo uticaj na moral stanovništva. Treba istaći da je navedeno oružje i oprema dovezena u Šurmance, a odatle čamcima, uz veliko angažovanje lokalnih aktivista, preko Neretve u Ševać njive i dalje na Domanoviće, jer su putnu komunikaciju M-17 kroz sela Tasovčiće i Žitomisliće kontrolisale paravojne formacije SDS.

Sutradan su pripadnici Patriotske lige, koristeći opštu pometnju u Čapljini, koja je nastala dolaskom rezervista samovoljno “izuzeli” iz magazina TO Čapljine značajnu količina sanitetskog materijala, sredstava veze, uređaje za osmatranje i drugih MTS, te distribuirali na plato Dubravske visoravni u zonu razmještaja rezervista.

Dan dolaska srpsko-crnogorskih rezervista na područje dubravske visorani je dan početka agresije na našu opštinu, ali Republiku BiH. Istovremeno, to je bila proba i prilika za provjeru dokle se došlo u organizaciji zaštite stanovništva. Odmah po dolasku rezervista u Lokve, 19.9.1991.godine uveče je uspostavljena linija nadzora rezervista JNA na potezu od Potkose do Krpine kule. Na toj liniji je bilo 150 rezervnih policajaca (dubravskih Muslimana, koji su tada bili zajedno sa dubravskim Hrvatima).Već tada se pouzdano znalo da Srbi potpuno ignorišu mobilizaciju rezervne milicije i da im je JNA već tada podijelila naoružanje oteto od TO, da bi bili na rasolaganju u velikosrpskom projektu, što su naredni događaji i potvrdili.

Aktivirani Krizni štab bio je smješten u Osnovnoj školi Domanovići, odakle je rukovodio i organizovao zaštitu stanovništva u Dubravama. Toga dana 1991.godine, pripadnici Patriotske lige Čapljine u okvriru rezervnog sastava mililicije R MUP-a, Stanice rezervne milicije Domanovići, imah su prve aktivnosti fizičke zaštite stanovništva Dubravske visoravni od terora rezervista JNA. Pripadnici Patriotske lige Čapljine u okviru rezervnog sastava milicije su za svo vrijeme stacioniranja rezervista na platou Dubrava pokrivali cijeli prostor i redovno izvještavali o aktivnostima rezervista JNA nadležne organe i rukovodstvu SDA u Čapljini i Mostaru.

Modaliteti aktivnosu koje smo vodili ovom prilikom na stavljanju pripadnika PL u sastav rezervne milicije bile su ranije dogovorene sa Avdom Hebibom koji je u to vrijeme bio pomoćnik ministra unutrašnjih poslova R BiH i član Glavnog štaba PL R BiH, bile su, takođe, dio šireg plana korištenja resursa MUP-a R BiH posebno u Hercegovini. Slične aktivnosti ali specifične za situaciju na terenu, takođe, su se odvijale u Mostaru i Stocu

Može se reći daje tadašnja politička organizacija Muslimana na području Dubravske visoravni funkcionisala na zavidnom nivou s obzirom da je to bio naš prvi teži ispit. Bio je to zaista teški i sumorni septembar za hercegovačke Muslimane, ali i septembar koji je donio novu sliku, ali i stvarnu sliku JNA kao velikosrpske četničke vojske, koju njene starješine nisu ni pokušale prikriti. To je vrijeme “trganja” (branja) grožđa, kada se ubiru plodovi višemjesečnog truda, koji je uništavan od rulje koja se još zvala JNA. O tome zorno govori da je njihov komadant odbio da primi visoku Republičku delegaciju na čelu sa članom Predsjedništva R BiH Ejubom Ganićem, uz to ih ponižavajući na razne načine. Nakon desetak dana, rezervisti su se dislocirali, ostavljajući jasnu poruku da JNA nije više narodna vojska, niti je više vojska svih naroda i građana SFRJ.

Aktivnosti na Dubravskoj visoravni su se dešavale u početnoj fazi organizovanja PL. Uprkos tome, djelovalo se dosta organizovano, što je imalo pozitivan psihološki efekat kod lokalnog stanovništva, a kako je to bilo prvo djelovanje PL na terenu, odlučeno je da se Dan patriotske lige Čapljina obilježava 19. septembra.

Ismet Leto

(NovaSloboda.ba)