Prvi mostarski advokat

 

Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine 1878. godine donijela je u cjelokupnom društvenom životu promjene pa tako i upravnom sistemu. U vrijeme otomanske vladavine u Bosni i Hercegovini na društvenoj sceni aktuelno je bilo šerijatsko pravo. Sa novim okupacionim vlastima započinje i nova pravno-sudska praksa. Sudski sistemi u kontinentalnoj Evropi u to vrijeme razlikovali su se od anglosaksonskog prava (common law) u mnogim važnijim aspektima. Za građanske parnice ”kontinentalno” pravo, na temelju rimskog prava, predviđa saslušanje pred tri suca; građanski spor nikad ne dospijeva pred porotu i još mnogo drugih specifičnih rješenja.

U Njemačkoj i Austrougarskoj rimsko je pravo ne samo osiguravalo sucima nepovrjediv položaj, već i ulijevalo vjeru u nepogrješivost države. Kao arbitar iznad zakona samo je država imala moć da obuzda vlastiti autoritet; taj autoritet nikad nije umanjen, kao u Velikoj Britaniji, obavezom borbe protiv građana u sudnici. Za razliku od anglosaksonskog ”suparničkog” sistema, u kontinentalnom pravu advokati su saradnici sudaca i sarađuju s njima u provođenju pravila.

Za pravnu naobrazbu advokatsko-sudskog kadra bio je nadležan, u to vrijeme prestižan bečki Pravni fakultet, na kome su, između ostalih, predavali profesori Anton Menger borac za reformu privatnog prava, Hans Gross pionir naučnog otkrivanja zločina i Hans Kelsen pobornik čiste teorije prava.

Na tom fakultetu školovao se i prvi mostarski advokat Antonije Marinković. Ovaj ugledni građanin Mostara rodio se u Velikom Bečkereku, kasnije Petrogradu, danas Zrenjaninu 30. maja 1867. godine. Osnovnu školu završio je u Velikom Bečkereku, Gimnaziju u Sremskim Karlovcima, a diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beču. Za vrijeme studiranja strasno se bavio mačevanjem kao hobijem.

U Mostar dolazi krajem 1889. godine da bi se posvetio advokatskom poslu. Bio je to prvi advokat u Mostaru evropske pravne prakse. U početku advokatsku kancelariju imao je u današnjoj Šantićevoj ulici u Njunjića kući, a nešto kasnije ured mu je smješten u istoj ulici u kući jevrejske porodice Šujanski, pored bivše Zanatlijske škole, danas vlasništvo Mate Rozića, a u njoj stanuje porodica Čučak.

Bio je i strastveni lovac, član mostarskog Lovačkog društva. Sačuvana je veoma zanimljiva fotografija mostarskog fotografa Tomlinovića iz 1898. godine sa hajke na medvjede na planini Prenj.

Oženio se Olgom Murtić svojom vjerenicom iz Bečkereka. Vjenčanje je obavljeno u Mostaru. Imali su petero djece: sinove Maksima, Dušana (otac mostarskog liječnika dr. Antonija Marinkovića), Branka, Boru i kći Olgu. U Prvom svjetskom ratu najstariji sin Maksim poginuo je kao pilot austrougarske vojske na italijanskom frontu. Antonije je u Mostaru bio u kumstvu sa uglednim mostarskim porodicama Šola i Jeremić. Poznat je i po tome što je u Mostar uveo običaj kićenja bora (jelke) za božićne praznike što do tada nije bio običaj, naročito ne kod pravoslavnog stanovništva Mostara.

Obolio je veoma mlad od malignog procesa na grlu i umro u jednoj bečkoj bolnici 24. januara 1906. godine. Pokopan je u Beču, a povodom njegove smrti bečka Advokatska komora, čiji je bio član, izdala je i smrtovnicu. Poslije njegove smrti samo jedan od sinova, Dušan (otac dr. Antonija Marinkovića), ostaje živjeti u Mostaru. Ostali članovi porodice vratili su se u Veliki Bečkerek (Zrenjanin). Tamo su zbog agrarnih reformi provedenih u vrijeme kralja Aleksandra Karađorđevića (u doba Kraljevine SHS) izgubili većinu zemljišnih posjeda u Botošu i Zrenjaninu. Zanimljiv je i advokatski pečat Antonija Marinkovića, prvi advokatski pečat u Mostaru, izrađen od metala, dimenzija 13,5 x 5 cm ispisan latinicom, ćirilicom i na arapskom jeziku.

Autor :Salko Šarić, časopis MOST

prilozi: Antonije Marinković, foto Tomlinović, pečar i otisak, Mostar, 1900-ih

(damir)