Šetnja kroz Mostar i njegovu historiju – Karađoz-begova džamija (Zaim Mehmed-bega Karađoza)

 

(tekst koji slijedi objavljen je 4. novembra 2022. godine na facebooku, autor je Ahmet Kurt)

Karađoz-beg je rodom iz Bijelog Polja, 12 km sjeverno od Mostara. Imao je tri sina i bio je brat velikog vezira Rustem-paše i hercegovačkog namjesnika Sinan-paše koji je upravljao Hercegovinom od 1549. do 1574. godine. Karađoz-beg je džamiju, kao i medresu, mekteb, han i imaret, sagradio 1557. godine, a umro je u Mostaru oko 1564. godine i sahranjen u haremu svoje džamije.

Prema nekim podacima graditelj Karađoz-begove džamije je Mimar Sinan i jedina je džamija koju je ovaj veliki arhitekta projektovao u Bosni i Hercegovini. Džamija prema tipu gradnje pripada građevini presvođenoj kubetom, a Mostar ima tri takve džamije: Karađoz-begovu, Nesuh-age Vučijakovića i Mehmed Koski-pašinu.

Centralni prostor džamije je omeđen zidovima debljine 114 cm, sa vanjskim dimenzijama bez hajata (trijema) 13 x 13 metara. Ovaj prostor je presvođen kupolom sa tjemenom na visini od 16 metara od kote poda džamije. Ulazni predprostori - hajati - su građeni kako bi džamija mogla primiti što više vjernika, a da oni pri tome budu zaštićeni od padavina i žege sunca. Džamija je od početka izgradnje imala dodatni vanjski hajat/trijem pokriven kosim olovnim krovom, koji je zbog dotrajalosti demontiran 1952. godine. Džamija danas ima originalni izgled.

Munara je prigrađena uz desni, vanjski zid, a njena visina do alema je 34,50 metra i ima 94 kamene stepenice. Osvjetljenje unutrašnjosti džamije je omogućeno preko 25 prozora.

Karađoz-begova džamija spada u red malog broja džamija na Balkanu sa sačuvanim originalnim slikarstvom. Slikani slojevi se često preklapaju jedni preko drugih - od prvobitnih arabeski pa do kasnoosmanskog baroka. Istraživanja su pokazala da džamija sadrži četiri različita slikana sloja iz raznih perioda, tj. da je svakih 100-150 godina džamija iznova bila ukrašena motivima.

U agresiji na Bosnu i Hercegovinu 1992-95. munara je granatiranjem bila srušena do visine šerefeta, a džamija teško oštećena.

Uz džamiju se nalazi najstariji harem u Hercegovini, a o njemu u narednom postu.

(Ahmet Kurt)