Iz stare štampe – Pošta iz Mostara, juni 1928. godine

 

U Jugoslovenskom listu od 13. juna 1928. godine objavljen je prilog pod naslovom Pošta iz Mostara:

“Pošta iz Mostara

Mostar 11. juna.

Interesantno tumačenje Zakona o štampi

Državno odvjetništvo u Mostaru, podiglo je prije nekoliko dana tužbu po zakonu o štampi protiv urednika “Narodne Slobode” g. Žarka Vlahe” i to iz člana 27. i 29. zak. o štampi, jer je g. Vlaho na ispravak g. Velikog župana u stvari protiv Salke Prohića učitelja iz Čitluka dodao svoj komentar, kojim je ispravak g. Velikog župana donekle obeskrepljen. Državno odvjetništvo u Mostaru tumačilo je zakon o štampi tako, da se ni jednom ispravku, makar i netačan on bio, ne smije prododati nikakav dodatak niti komentar.

Međutim je okružni sud na svojoj sjednici donio zaključak, da takvo tumačenje državnog odvjetništva nije pravilno, to jest, da je slobodno ispravku dodati komentar, odredivši da se urednik “Narodne Slobode” ne stavi pod sud.

Državno odvjetništvo se odlukom okružnog suda nije zadovoljilo i žalilo se vrhovnom sudu, držeći, da je njegovo stanovište opravdano. Vrhovni sud je jučer povratio akt s time da je ispravno stanovište okružnog suda u Mostaru, i da je žalba g. Državnog odvjetnika neosnovana i da se prema tome tuženi g. Vlaho nema staviti pod sud.

Promjena radnog vremena

Usljed velike vrućine koja je zavladala zadnjih dana u Hercegovini g. Veliki župan odredio je radno vrijeme koje će početi 15. o. mj. ovako: U cijeloj oblasti prije podne od 7-12 sati, i od 5-7 poslije podne, u Mostaru od 4 do 6, a subotom od 7 sati prije podne do 1 sat poslije podne.

Povratak komisije za procjenu štete

Kako je “Jug. List” javio uputila se je naročita komisija sastavljena od 4 lica koja će ispitati visinu štete prouzročene usljed riganja vatre prolazećih lokomotiva na pruzi Drežnica – Žitomislić gdje je vatra spalila mnoštvo usjeva i trave.

Danas je se ta komisija vratila u Mostar i podnijela izvještaj iz koga se vidi da šteta prouzročena iznaša svotu od 9.000 dinara. Za koji dan će vlasnicima tih stradalih zemalja šteta biti isplaćena.

Prilog: Stari most, foto Walter Leonhardt, 1927.

priredili: Armin Džabirov, Tibor Vrančić, Smail Špago

(NovaSloboda.ba)

Univerzitet “Džemal Bijedić” Mostar, proslava 48. godišnjice rada

 

Obilježavanje 48. godišnjice postojanja, rada i djelovanja Univerziteta „Džemal Bijedić“ u Mostaru biće održano od 10. do 15. februara 2025. godine.

U okviru godišnjice Univerziteta, biće održane brojne manifestacije, koje će okupiti zaposlenike Univerziteta i studente, penzionisane zaposlenike, te goste i zvanice iz akademskog, društvenog i političkog života Bosne i Hercegovine.

Program će početi 10. februara tradicionalnim prisjećanjem na istorijske ličnosti i velikane, Džemala Bijedića, po kome Univerzitet nosi ime, i Midhada Hujdura Hujku, po kome je nazvan univerzitetski sportsko-rekreacioni centar u kome je smješten Univerzitet „Džemal Bijedić“ u Mostaru. Istog dana, menadžment Univerziteta upriličiće svečani prijem penzionisanih zaposlenika, te iskazati zahvalnost za dugogodišnji uspješan rad na Univerzitetu „Džemal Bijedić“ u Mostaru.

Dan kasnije, 11. februara, biće promovisana izdavačka djelatnost Univerziteta, a u okviru sportskog dijela programa biće priređen turnir u stonom tenisu za studente.

Naredni dan, 12. februar posvećen je promociji naučno-istraživačkih i međunarodnih projekata koji su realizovani na Univerzitetu „Džemal Bijedić“ u Mostaru, dok će 13. februara biti upriličena promocija novih doktora nauka.

Svečana sjednica Senata Univerziteta „Džemal Bijedić“ u Mostaru, kao izuzetno značajna manifestacija koja će okupiti zvanice i goste iz akademskog, društvenog i političkog života, održaće se 14. februara u amfiteatru Fakulteta humanističkih nauka Univerziteta „Džemal Bijedić“ u Mostaru. Na svečanoj sjednici Senata biće sumirani i predstavljeni uspjesi i dostignuća u prethodnoj godini, te najavljeni planovi za narednu godinu. Takođe, rektorica Univerziteta prof. dr. Alena Huseinbegović uručiće plakete za profesore koji su na Univerzitetu u protekloj godini stekli zvanje redovnog profesora, zahvalnice Univerziteta za izuzetan doprinos u razvoju Univerziteta “Džemal Bijedić” u Mostaru i afirmaciji ugleda Univerziteta u zemlji i inostranstvu, kao i rektorove nagrade najboljim studentima Univerziteta „Džemal Bijedić“ u Mostaru.

Kao finalna aktivnost, predviđena je sxečana promocija i dodjela diploma, 15. februara u Sportskoj dvorani Sjeverni logor.

(NovaSloboda.ba)

Prije 90 godina – Detektor laži

 

Sve je laž Ljudi lažu. I malo je vjerovatno da će se to ikad promijeniti. Kod pitanja kao što su težina ili godine, pomalo varljiv odgovor vjerovatno neće predstavljati problem. Ali zar ne bi bilo primamljivo kada bi se moglo dokazati da kriminalci lažu? Istraživači su se bavili ovom željom od davnina. Ali tek u 21. vijeku jedan izumitelj je izumio prvi aparat za istinu: Amerikanac Leonarde Keeler testirao je poboljšanu verziju svog poligrafa prvi put 2. februara 1935. godine. Slika prikazuje jedan kasniji pokušaj; Keeler je krajnji lijevo.

Princip se zasniva na pretpostavci da laž ima fiziološke efekte. Kada neko ne govori istinu, mjenjaju se krvni pritisak, puls, brzina disanja i otpor kože. Kada bi se ovi parametri mogli zabilježili tokom ispitivanja, bilo bi moguće utvrditi da li je ispitanik lagao ili ne. Ali navodni “detektor” nikada nije bio u stanju da ispuni ovo obećanje; njegova stopa greške je do 50 posto. Zbog toga je u sudnici zabranjeno ispitivanje poligrafom.

Jer za toliku vjerovatnost, može se baciti i novčić.

(welt)

(pagos)

Prije 137 godina – Onovan Zemaljski muzej BiH

 

1888. U Sarajevu odlukom Zemaljske vlade, osnovan je Zemaljski muzej BiH. Nova zgrada muzeja po projektu Karla Paržika gradila se od 1909. do 1913, kada je Muzej i preselio. Tokom postojanja sakupljen je znatan dio kulturnog naslijeđa zemlje.

Samom osnivanju Muzeja prethodio je dug period u kojem su brojni pojedinci ili grupe intelektualaca ukazivali na potrebe za jednom takvom ustanovom.

Bosna i Hercegovina, kao jedna od još uvijek neistraženih zemalja Balkana, privlačila je radoznalost mnogih naučnika, naročito onih iz Austro-Ugarske, ali i kvazi naučnika, što je već prvih godina okupacije rezultiralo raznošenjem spomenika kulture iz naših krajeva. To je doprinijelo poduzimanju konkretnijih mjera u cilju ostvarivanja dugo prisutne ideje o osnivanju muzeja, što se ogledalo u osnivanju Muzejskog društva nakon čega je 1. februara 1888. godine Zemaljska vlada osnovala Zemaljski muzej za Bosnu i Hercegovinu.

Budući da je prostor u kome je Muzej bio prvobitno smješten uskoro postao suviše skučen i nepogodan, 1908. godine pristupilo se izgradnji.

(historija.ba)

Glasnik Zemaljskog muzeja BiH

Glasnik Zemaljskog muzeja BiH najstariji je naučni časopis u Bosni i Hercegovini. Prvi broj izašao je 1. januara 1889. godine, nepunu godinu nakon osnivanja Zemaljskog muzeja BiH. U početku je Glasnik  izlazio četiri puta godišnje, a prvi urednik, u periodu od 1889. do 1906. godine, bio je Kosta Herman (Hoermann). U okviru tzv. „stare serije” Glasnika (1889–1943) objavljeno je 55 godišta časopisa u 134 sveska. Na čelu uredništva smjenjivala su se velika imena tadašnje bosanskohercegovačke nauke i muzeologije, od već spomenutog Hermana, preko Ćire Truhelke (1906–1921), Vladislava Skarića (1921/22–1936), Mihovila Mandića (1936–1941), Joze Petrovića (1941–1942), do Vejsila Ćurčića (1943).

Drugo poglavlje u historiji časopisa počelo je nakon Drugog svjetskog rata, 1946. godine, kada počinje izlaziti njegova „nova serija”. Prema naučnim oblastima koje obrađuju objavljeni članci i prilozi, Glasnik se pojavljuje u sljedećim sveskama: Društvene nauke (1946–1953), Istorija i etnografija (1954–1957), Arheologija (1954. do danas), Etnologija (1958. do danas) i Prirodne nauke (1945. do danas).

Koncepcija časopisa, zacrtana još programom objavljenim u prvom broju, zadržala se do danas. Zadatak Glasnika Zemaljskog muzeja BiH bio je i ostao donositi izvorne naučne i stručne članke iz svih oblasti koje se proučavaju u Zemaljskom muzeju BiH te da u njemu, svojim prilozima, učestvuju kako djelatnici Muzeja tako i vanjski saradnici. Od 2010. godine Glasnik mijenja svoj izgled: javlja se u većem formatu, a radovi se u sveskama Arheologije i Etnologije objavljuju dvojezično, na bosanskom/hrvatskom/srpskom i engleskom jeziku, dok je sveska Prirodnih nauka na engleskom jeziku.

Pored svoje naučne i obrazovne vrijednost, Glasnik Zemaljskog muzeja BiH ima još jednu vrlo značajnu ulogu. Već od prvog broja, krenuo je u svijet kroz razmjenu publikacija s drugim muzejima i srodnim institucijama širom svijeta. Danas se razmjena publikacija vrši sa 400 institucija širom svijeta, te sa 45 u Bosni i Hercegovini.

Glasnik Zemaljskog muzeja BiH možete pogledati i pretraživati posredstvom digitalnog arhiva INFOBIRO, koji vrši digitalizaciju ove publikacije.

Slikom i riječju kroz mostarska naselja i mahale – Djevojačka česma

 

Nastavljamo sa serijalom – Djevojačka česma

U najkraćem, uz stare slike, slijedi objašnjenje osnovnih pojmova iz Mostara.

Djevojačka česma. Česma. Ispod velike pećine u Zaliku, na mjestu zvanom Brijegovi, izvire vrelo Djevojačka voda. Po nekim narodnim pričama to vrelo su u dalekoj prošlosti posjećivale djevojke svakog Đurđevdana prije izlaska sunca. Taj se običaj navodno zadržao i za vrijeme osmanlijske okupacije. Kada je Roznamedžija pravio vodovod s tog vrela, nije zaboravio na običaje mostarskih djevojaka, pa je ispod izvora na Glavnoj cesti podigao lijepu kamenu česmu – Djevojačku česmu, i uz nju od klesanog kamena dosta široku sofu – Djevojačku sofu. Vodovod koje je dovodio vodu s ovog vrela bio je napravljen od glinenih i drvenih oluka, a vod je išao Glavnom ulicom sve do Husein Hodžine džamije, da bi pred njom skrenuo desno i izravno doveo vodu pred Roznamedžijinu džamiju. Austrougarska uprava u blizini tog vrela izgradila je jedan od mostarskih vojnih logora, Sjeverni logor (Das Nordlager), za smještaj svojih trupa, čime je pohod djevojaka vrelu sam od sebe iščeznuo, ali je ostala česma koja je i danas u funkciji.

Objašnjenje je preuzeto iz knjige Mostarski leksikon, autora Tibora Vrančića, izdanje 2020.

prilog: fotografije:

Carina - Djevojačka česma 1970-ih

Carina - Djevojačka česma 2011.

Priredili: Armin Džabirov, Tibor Vrančić, Smail Špago

(CidomTeam)