80-godišnjica savezničkog bombardovanja Mostara

 

(tekst koji slijedi objavljen je na facebooku dana 13. januara 2024. autor je Ahmet Kurt)

Iskrcavanjem Anglo-Amerikanaca i zauzimanjem južne Italije u jesen 1943. godine otvorile su se nove mogućnosti za vođenje vazdušnih operacija protiv njemačkih snaga. Za izvršavanje ovih zadataka formirane su Mediteranske vazduhoplovne snage (Mediterranean Allied Air Forces – MAAF).

Prije osamdeset godina, petak 14. januar 1944. bio je koban za oko 75 građana Mostara. Vojne ciljeve u samom gradu bombardovalo je 49 četveromotornih američkih bombardera Liberator B-24 (Sjeverni, Južni i Zapadni logor, komandne zgrade, Rudnik, Carinski i most na Musali, ranžirni kolosijeci) koji su bacili 139 tona bombi. Tih godina bombardovanje je bilo jako neprecizno i samo je 29% bombi padalo u krugu od 300 metara od cilja, što je prouzrokovalo pogibiju tolikog broja civila - duplo više od stradalih njemačkih vojnika i domobrana (37 mrtvih). Sirene za uzbunu građana su se kasno oglasile, kad je bombardovanje već počelo.

Na slici je posada ispred aviona White Fang (Bijeli Očnjak) koji je dobio ime po psu/vuku, glavnom liku istoimenog romana Jacka Londona. Radi neiskustva posade avion se našao ispod bombardera koji su već otpustili bombe od kojih su dvije pale na ovaj avion, tako da je poginulo devet članova od ove posade na slici. Dio aviona je pao na kuću bivšeg gradonačelnika (1919-1929) Mostara, Smailage Ćemalovića, koja je potpuno izgorjela skupa sa Smailaginom bogatom bibliotekom. Kuća se nalazila u današnjoj Titovoj ulici, na mjestu sahadžijske radnje Ekrema Duvnjaka ispod produžetka “Neboder” zgrade. U slamanju nacizma, u prosjeku, svakih pet mjeseci su ginule sve posade ovih bombardera.

Konvikt Narodne uzdanice,koji se nalazio u staroj Kajtazovoj kući na mjestu današnjeg dječijeg obdaništa “Jasmin” na broju 66a u Fejićevoj ulici, je dobio direktni pogodak gdje je poginulo 18 osoba, uglavnom djece, izbjeglica iz istočne Bosne. Interesantno je napomenuti da je njihov vaspitač, prefekt, kasnije poznati istraživač osmanskog perioda Mostara i Hercegovine Hivzija Hasandedić pri tome bio teško ranjen i dugo se oporavljao.

Detaljne podatke o ovim ratnim bombardovanjima i imena poginulih civila možete naći u knjizi o mahali Carina koju možete posuditi u mnogim bosanskohercegovačkim narodnim bibliotekama.

(Ahmet Kurt/20240113)

slika 2: avionski snimak Mostar 21. januar 1944. (arhiva Cidom)

(spagos)